Mentaal beter door lichttherapie: het lichtcafé is een uniek concept

Renate van de Graef werkt als Verpleegkundig Specialist GGZ bij het LichtCafé: een initiatief vanuit de GGZ in Eindhoven. Daar geeft zij lichttherapie aan mensen met depressieve stemmingsklachten of die last hebben van een verstoord slaapritme. Het LichtCafé is in meerdere opzichten uniek: de medewerkers bieden toegespitste, persoonlijke aandacht en de barista’s die er koffie schenken zijn cliënten die een traject naar werk doorlopen. Wat maakt dit werk nog meer uniek? En wat is lichttherapie precies? Jeske ging met Renate in gesprek.

Wat is lichttherapie?

Mensen komen één tot drie weken lang elke dag naar het LichtCafé om lichttherapie te krijgen. Ze krijgen daar een lekkere bak koffie en praten met de therapeuten over verschillende dingen: over hun slaapritme, stemming, voeding, activiteiten en hoe ze de dag structureren. Samen met de medewerker onderzoeken de cliënten hoe ze kleine stappen kunnen zetten.

Lichttherapie is geïndiceerd bij mensen met depressieve klachten of slaapproblemen. De lichttherapie heeft een positief effect op de biologische klok, waardoor deze weer in het juiste ritme gaat lopen en het dag-nachtritme weer gereset wordt. Daardoor ervaren mensen meer energie, krijgen de mensen met winterdepressie minder zin in calorierijke voeding en verdwijnen somberheidsklachten. Omdat het licht effect heeft op de biologische klok, wordt lichttherapie uitsluitend ‘s ochtends gegeven. Het heeft juist een negatief effect op ritme, indien je het op een ander tijdstip zou geven.

Wie komen er naar het LichtCafé?

‘Naar het LichtCafé komen veel verschillende mensen. Het maakt niet uit of je autisme hebt, je somber voelt of een bipolaire stemmingsstoornis hebt’, vertelt Renate. Ook als je niet in behandeling bent bij de GGzE, dan ben je van harte welkom. Iedereen is welkom en de behandeling wordt aangepast op wie zich aanmeldt. Mensen worden verwezen via de eigen behandelaar of via de huisarts. Na de aanmelding vindt eerst een matchingsgesprek plaats: hierin wordt de reden van aanmelding besproken en waar iemand aan wil werken. Dit plan wordt dagelijks besproken en elke week geëvalueerd.

'Het maakt niet uit of je autisme hebt, je somber voelt of een bipolaire stemmingsstoornis hebt.' Iedereen is welkom.

Vrijheid en aandacht

Het unieke aan het LichtCafé is volgens Renate dat de behandeling op maat gemaakt wordt. ‘Onze slogan is: we serve positivity! We creëren een positieve, gezellige sfeer, the sky is the limit, men heeft zelf invloed op de eigen behandeling en doelen.’ Je mag bijvoorbeeld enkel voor lichttherapie komen en een boekje lezen of een podcast luisteren. Maar je mag ook actief aan je doelen werken, door samen plannen te maken. De therapie wordt gegeven in een restaurantsetting, een vriendelijke destigmatiserende omgeving. Barista’s (zelf ook cliënten) zetten een kopje koffie en cliënten komen onderling met elkaar in contact. Soms worden er zelfs vriendschappen gesloten. Het werkt aanstekelijk dat mensen de voortgang horen van elkaar.

Door COVID-19 is het contact tegenwoordig helaas minder: cliënten worden op anderhalve meter afstand behandeld en zitten niet meer bij elkaar aan tafel maar ze zijn zonder klachten nog altijd welkom in het LichtCafé. Renate beseft zich dat dit uitzonderlijk is, dat zij in deze tijd nog wel cliënten mag zien.

Een betrokken team

Renate ervaart haar team als zeer toegewijd: als er iemand uitvalt of zich ziek meldt springen collega’s vaak direct in. ‘Dat is knap met een klein team. Iedereen zegt: no matter what, wij zorgen dat onze cliënten lichttherapie zullen krijgen. Dat is tot nu toe nog altijd gelukt. Dat geeft aan hoe betrokken het team is.’

Naast deze betrokkenheid naar cliënten is er ook veel betrokkenheid naar elkaar als collega’s. ‘Het contact is vooral luchtig en positief. Er worden veel grappen gemaakt tijdens de therapie. Niet alleen over privézaken maar ook werkgerelateerd. Thuis is de situatie voor onze cliënten vaak al beladen genoeg.’

'Iedereen zegt: no matter what, wij zorgen dat onze cliënten lichttherapie zullen krijgen.'

Als Renate een tip zou mogen geven hoe je verbinding stimuleert binnen een organisatie zegt zij: ‘Zet als leidinggevende niet zozeer in op een beloning naar de werknemers toe, maar meer op een commitment. Als mensen bij elkaar willen zijn en samen willen werken, is dat van grotere waarde dan een hoger salaris.’ Ze zegt dat werkgevers zouden moeten kijken naar: waarom wil iemand voor deze organisatie werken? En hoe kan ik dat versterken of verstevigen? Dan willen mensen er voor gaan. ‘Belangrijk is dat mensen zij aan zij staan. Er iedere ochtend willen zijn, niet omdat ze daar salaris voor krijgen, maar omdat ze het idee hebben dat ze iets toevoegen iets belangrijks doen, waar ze zelf energie van krijgen. Dan heb je het voor elkaar.’

Wat is dan het geheim van het betrokken team van Renate? ‘We hebben hart voor wat we doen. Iedereen wil leren, maar niemand wil onderwezen worden. Als je die visie kunt voelen, dan kun je van elkaar leren.’ Dan kun je fouten maken en hoef je de ander niets op te leggen. Dan kun je meedenken en word je daarin ook gehoord. Lisette Rops, initiatief neemster van het LichtCafé, is hierin een groot voorbeeld: zij geeft het team veel verantwoordelijkheid en laat hen zelf keuzes maken. Daarnaast is ze niet bang om nieuwe dingen te proberen. Zo was men terughoudend over lichttherapie voor bipolaire cliënten, maar Lisette durfde het als psychiater van Team Bipolair tóch aan, wat maakt dat er een positief effect was en het nu is opgenomen in de richtlijn voor de behandeling van bipolaire stemmingsstoornissen.

'Iedereen wil leren, maar niemand wil onderwezen worden. Als je die visie kunt voelen, dan kun je van elkaar leren.'

Dromen en angsten

Dromen en angsten worden vooral gedeeld als het gaat om de inhoud van het werk. Renate denkt dat deze dromen en angsten veel overeenkomsten hebben tussen collega’s. Hun gedeelde droom is om uit te breiden: ‘We willen andere doelgroepen aanspreken: vrouwen die zwanger zijn met depressieve klachten bijvoorbeeld. Maar ook mensen met ADHD of autisme. Die mensen hebben soms ook problemen met slaap.’ De angst zit vooral in de zorgen die Renate heeft over hoe het cliënten vergaat ná de behandeling. ‘Mensen ervaren dit als een fijne en warme plek. Maar hoe gaat het na de behandeling? Lukt het iemand om de tools verder uit te rollen? We merken soms dat mensen dat moeilijk vinden.’ Daar zit ook weer een droom in verscholen: het mogelijk maken van langer contact tussen cliënten na de behandeling. Voor de COVID-19 periode nodigden ze mensen bewust uit, contact met anderen te maken om elkaar te ondersteunen. ‘Dan helpen mensen elkaar op weg. En dat is wat je eigenlijk wil: dat mensen het weer zelf doen.’

Gelijkwaardigheid

Renate ervaart zowel verbinding naar cliënten als naar collega’s. De verhouding tussen mensen is volgens haar erg belangrijk. ‘Hoe ik mij verhoud tot die andere collega, is voelbaar op de werkvloer. Die basis moet altijd goed zijn. Wij staan daar om een fijne sfeer te creëren. Dus als ik chagrijnig ben, zou ik daar iets mee moeten doen voordat de mensen binnen zijn.’ Tegelijkertijd is het voor haar ook belangrijk om het uit te kunnen spreken als je een mindere dag hebt. We zijn allemaal mensen, met onze eigen moeilijkheden. Het is goed om jezelf te zijn en te laten zien. Zelfonthulling is een belangrijke tool als het gaat om het creëren van gelijkwaardigheid. Zowel naar collega’s als naar cliënten.